Vào những ngày cuối năm, khi mùa xuân đang về, người Việt Nam lại có một dịp để tụ họp, sum vầy bên gia đình và tôn vinh truyền thống của tổ tiên. Đó chính là lễ cúng tất niên – một nghi lễ quan trọng trong văn hoá dân gian của người Việt. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về nghi thức và ý nghĩa của lễ cúng tất niên, cũng như những lễ vật và bài văn cúng tất niên truyền thống.
I. Lễ vật trong văn cúng tất niên
Lễ cúng tất niên là một trong những nghi lễ trọng đại của người Việt Nam, được tổ chức vào ngày cuối cùng của năm âm lịch. Đây là dịp để người dân tôn vinh và tri ân công ơn của tổ tiên, cầu mong cho một năm mới an khang, thịnh vượng và may mắn. Trong lễ cúng tất niên, các gia đình thường chuẩn bị những lễ vật đặc biệt, thể hiện lòng thành kính và tri ân của mình.
1. Mâm ngũ quả
Mâm ngũ quả là một trong những lễ vật quan trọng nhất trong lễ cúng tất niên. Đây là biểu tượng của sự giàu có, sung túc và may mắn. Trong mâm ngũ quả, có năm loại trái cây khác nhau, mỗi loại đại diện cho một điều tốt lành: quả hồng – sự phát tài, quả dưa hấu – sức khỏe, quả bưởi – sự an lành, quả cam – sự tiến bộ và quả táo – sự thông minh. Việc sắp xếp mâm ngũ quả cũng rất quan trọng, theo truyền thống, quả hồng nên được đặt ở giữa, thể hiện sự trung tâm và quan trọng nhất.
2. Đồ ăn và đồ uống
Ngoài mâm ngũ quả, các gia đình còn chuẩn bị nhiều món ăn ngon để cúng tất niên. Các món ăn này thường được chọn lựa kỹ càng, đảm bảo đủ đầy và đa dạng. Dưới đây là một số món ăn thường xuất hiện trong bàn cúng tất niên:
- Xôi gấc: Món xôi đỏ rực này được coi là biểu tượng của sự may mắn và thành công. Ngoài ra, màu đỏ cũng có ý nghĩa phản chiếu lại sự giàu có và sung túc.
- Bánh chưng và bánh tét: Hai loại bánh này cũng là những món không thể thiếu trong lễ cúng tất niên. Bánh chưng thường được làm hình vuông, đại diện cho trái đất và bánh tét thường được làm hình tròn, đại diện cho trời. Hai loại bánh này cũng có ý nghĩa về sự đoàn kết và gắn kết gia đình.
- Thịt gà luộc: Thịt gà luộc thường được đặt trên đĩa và trang trí bằng lá chanh, thể hiện sự tươi mới và sự phát tài.
- Nem rán, chả giò và giò thủ: Những món ăn này thường được coi là biểu tượng của sự phát đạt và thành công trong công việc.
- Canh măng hầm: Món canh này thường được làm từ măng tươi, thịt heo và nấm hương, có ý nghĩa về sự phát tài và thịnh vượng.
- Nộm đu đủ và xào thập cẩm: Hai món này thường được làm từ rau củ và thịt, có ý nghĩa về sự giàu có và thịnh vượng.
- Chè kho: Món chè này được làm từ đậu xanh và đường, có ý nghĩa về sự sung túc và may mắn.
Ngoài các món ăn, trong bàn cúng tất niên còn có một số đồ uống như trà, rượu và nước. Trong truyền thống, trà và rượu thường được coi là hai loại đồ uống quan trọng trong lễ cúng tất niên. Trà thường được dùng để kính mời các vị thần linh và tổ tiên, còn rượu thường được dùng để cúng các vị thần linh và tổ tiên.
3. Hoa và tiền vàng
Hoa và tiền vàng cũng là những lễ vật không thể thiếu trong lễ cúng tất niên. Hoa thường được chọn lựa kỹ càng, đảm bảo tươi mới và đẹp đẽ. Các loại hoa thường xuất hiện trong bàn cúng tất niên là hoa mai, hoa đào, hoa cúc và hoa sen. Các loại hoa này thường có ý nghĩa về sự may mắn, phú quý và tài lộc.
Tiền vàng cũng được coi là một trong những lễ vật quan trọng trong lễ cúng tất niên. Tiền vàng thường được đặt trong một bộ đồ mã, thể hiện sự giàu có và phát tài. Ngoài ra, tiền vàng còn có ý nghĩa về sự bền vững và ổn định trong cuộc sống.
II. Văn khấn trong lễ cúng tất niên
Sau khi đã chuẩn bị đầy đủ các lễ vật, gia đình sẽ bắt đầu lễ cúng tất niên bằng việc đọc bài văn khấn. Đây là một phần không thể thiếu trong lễ cúng tất niên, thể hiện lòng thành kính và tri ân của người dân đối với tổ tiên và các vị thần linh.
Nam mô A Di Đà Phật!
Đầu tiên, chúng ta sẽ cùng đọc bài văn khấn bằng ngôn ngữ Phật giáo. Bài văn khấn này thể hiện sự kính trọng và tôn vinh đối với các vị thần linh và tổ tiên.
Con lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.
Trong bài văn khấn này, người cúng xin được kính mời chín phương trời và mười phương chư Phật, thể hiện sự tôn kính và tri ân đối với các vị thần linh.
Con lạy đức Ngọc Hoàng Thượng Đế, đức Thánh Táo Quân, đức Thổ Công, đức Thổ Địa.
Tiếp theo, người cúng xin được kính mời các vị thần linh quan trọng trong đạo Phật, như Ngọc Hoàng Thượng Đế, Thánh Táo Quân, Thổ Công và Thổ Địa. Những vị thần linh này thường được coi là những vị thần linh quan trọng trong việc bảo vệ và phù hộ cho gia đình.
Con lạy các ngài thần linh, tổ tiên, ông bà, cha mẹ nội ngoại.
Sau khi đã kính mời các vị thần linh quan trọng, người cúng cũng không quên kính mời các tổ tiên và ông bà, cha mẹ nội ngoại của gia đình. Đây là sự tôn kính và tri ân đối với những người đã có công dưỡng dục và nuôi dưỡng gia đình.
Hôm nay là ngày cuối năm, cũng là ngày của buổi lễ tất niên, con xin được thành tâm dâng lên các ngài, các vị bà con họ hàng, anh chị em dòng tộc, cùng toàn thể gia đình một mâm cỗ nhỏ, cùng với chút hương hoa, trà quả, kính mời các ngài, các vị về hưởng lộc.
Bài văn khấn còn thể hiện sự mong muốn của người cúng, khi xin được kính mời các vị thần linh và tổ tiên về hưởng lộc cùng gia đình. Đây cũng là cách để người cúng bày tỏ lòng thành kính và tri ân đối với các vị thần linh và tổ tiên.
Kính xin các ngài, các vị phù hộ độ trì cho gia đình con được bình an, mạnh khỏe, hạnh phúc. Cho con cái được học hành tấn tới, công danh thành đạt. Cho gia đình con làm ăn phát tài phát lộc, tiền tài như nước, vạn sự như ý. Con xin tạ ơn các ngài, các vị đã phù hộ độ trì cho gia đình con trong suốt một năm qua, và xin tiếp tục phù hộ cho gia đình con trong năm tới.
Cuối cùng, bài văn khấn còn thể hiện sự mong muốn của người cúng cho một năm mới an khang, thịnh vượng và may mắn cho gia đình. Người cúng cũng không quên tri ân và cầu nguyện cho sự bình an và thành công của gia đình trong năm tới.
III. Bài văn cúng tất niên bằng thơ
Ngoài bài văn khấn, trong lễ cúng tất niên còn có một bài văn khác được viết bằng thơ. Đây là một cách để người cúng bày tỏ lòng tri ân và tôn vinh đối với tổ tiên và các vị thần linh. Dưới đây là một bài văn cúng tất niên bằng thơ:
Xuân về con cháu họp đoàn viên, Lễ tất niên dâng cúng tổ tiên. Mâm cỗ tràn đầy hương hoa quả, Tiếng chuông reo vang khắp bốn phương.
Các ngài thần linh, tổ tiên yêu, Xin đến chúc phúc cho gia đình. Con cái được học tấn tới, Gia đình làm ăn phát đạt.
Năm mới con xin kính chúc các ngài, Sức khỏe dồi dào, an khang thịnh vượng. Cho con cháu được mãi bình an, Vạn sự như ý, phát tài phát lộc.
Kính mời các ngài, các vị về, Hưởng lộc trong ngày cuối năm này. Tạ ơn các ngài đã phù hộ, Và xin tiếp tục phù hộ trong năm mới.
Kết luận
Trong lễ cúng tất niên, việc chuẩn bị các lễ vật và đọc bài văn khấn là hai phần không thể thiếu. Đây là cách để người dân bày tỏ lòng thành kính và tri ân đối với tổ tiên và các vị thần linh. Bài văn khấn và bài văn cúng tất niên bằng thơ cũng thể hiện sự mong muốn của người cúng cho một năm mới an khang, thịnh vượng và may mắn cho gia đình. Chính vì vậy, lễ cúng tất niên là một trong những nét đẹp truyền thống của người Việt Nam, giúp duy trì và bảo tồn những giá trị văn hóa dân tộc.
